Podczas licznych rozmów bezpośrednich jak i pośrednich z rodzicami dzieci często pada pytanie kiedy tak właściwie powinniśmy udać się do logopedy, jak wyłapać sygnały, że z naszym dzieckiem dzieje się coś niepokojącego .Poniżej przedstawiam w skrócie etapy rozwoju mowy adekwatne do wieku życia dziecka. Jeżeli w okresie wczesnego niemowlęctwa rodzice zaobserwują iż dziecko nie unosi główki, nie reaguje na hałas, stukanie, nie gaworzy, nie interesuje się w późniejszym okresie mową i nie rozumie jej, nie chwyta zabawek itp., wówczas powinni zasięgnąć porady specjalisty. Należy mieć świadomość, że najdrobniejsze nieprawidłowości w tym czasie mogą być przyczyną poważnych zaburzeń, które ujawniają się w późniejszym etapie rozwoju dziecka. Usunięcie tych zaburzeń może okazać się wówczas bardzo trudne, a niekiedy niemożliwe. Interwencja w wieku niemowlęcym pozwala na uniknięcie wytwarzania i utrwalania patologii. Należy pamiętać, że nie diagnoza biernego i czynnego opanowania języka lecz ogólny stan funkcjonowania dziecka jest czynnikiem decydującym o czasie i sposobie podejmowania czynności funkcjonalnych. Wczesna diagnoza zapobiega rozwojowi wielu wadom wymowy, co za tym idzie problemom w funkcjonowaniu dziecka w szkole.
| Umiejętności oczekiwane rozwojowo | ||||
| Wiek w latach | Mowa | Spostrzeganie wzrokowe | Zachowanie społeczzne | Zabawa |
| 2 | -wszystkie samogłoski ustne (a, o, u, e, i ,y)
– duża część spółgłosek ( trudność mogą sprawiać spółgłoski wargowo-zębowe :/w/-/f/ i tylnojęzykowe: /k/-/g/); – brakuje głosek dziąsłowych (sz, ż, cz, dż, r) i dentalnych ( s, z, c, dz); – słowa używane w funkcji mianownika ( rzeczowniki: nazwy członków rodziny, nazwy zwierząt często poprzez onomatopeje np. kaczka/ka ka/, nazwy zabawek, części ciała, nazwy ubrań, świat poza domem); – czasowniki w 3 os.lp np. jeść; – przymiotniki – jeden w kilku znaczeniach np./be/ zły brzydki gorący; – zaimki: tam, tu, co?, kto?, mój; – liczebniki: jeden, dwa, trzy; – partykuły: nie; – spójniki: i – przysłówki: ciemno, zimno, szybko, powoli.
PAMIĘTAJ! wyżej podany zasób słownictwa zawiera uproszczenia, upodobnienia, przestawki, zastępstwa np. auto/bum bum/, pociąg /fu fuf/, kamyk /kam/, daj /da/, wstań /tań/. – pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe wypowiedzi dwuwyrazowe; – rozumie związki przyczynowo-skutkowe ale ściśle związane z codziennym doświadczeniem dziecka np. /daj buty, bo idziemy na spacer/. |
– umieszczanie klocków w otworach zróżnicowanych kształtem oraz wielkością;
– budowanie szeregów i wież z klocków; – dobieranie części obrazka do całości; – dobieranie identycznych obrazków; – dobieranie par zabawek; – dobieranie par: przedmiot i odp. mu obrazek. |
– kształtowanie się pojmowania odrębności ( /siam/);
– wzrost zainteresowania rówieśnikami; – początki używania języka w kontaktach społecznych; – pojawienie się nowych uczuć np. negatywnych, co powoduje , że dzieci źle reagują na rozstanie z matką |
– zabawy konstrukcyjne;
– naśladowanie czynności wykonywanych przez dorosłych; – brak tworzenia sekwencji czynności w zabawie ( podejmowane czynności wykonywane są oddzielnie); – zabawy równoległe z rówieśnikami. |
| Wiek w latach | Mowa | Spostrzeganie wzrokowe | Zachowanie społeczzne | Zabawa |
| 3 | – wymawia poprawnie wszystkie samogłoski ustne z wyjątkiem nosowych (/ą/, /ę/);
– nie posiada głosek dziąsłowych, stopniowe ustępowanie miękkości spółgłosek; – szybki rozwój konstrukcji składniowych ( jako pierwsze spośród zdań złożonych podrzędnie pojawiają się zdania przyczynowe np. /nie ciem bo jest niedoble/, /daj mi kalośki bo pada/; – potrafi zakomunikować swoje potrzeby, zapytac o interesujące je fragmenty rzeczywistości; – stały wzrost słownictwa. |
– układanie figur w konturach;
– układanie obrazków w konturach; – składanie obrazków z części; – klasyfikowanie wg barwy; – klasyfikowanie wg kształtu; – klasyfikowanie wg kryterium użycia; – naśladowanie wzorów; – naśladowanie sekwencji tematycznych i atematycznych; – samodzielne odczytywanie samogłosek; – rozpoznawanie sylab otwartych; – globalne rozpoznawanie wyrazów i sylab. |
– stopniowe przyswajanie reguł pozwalających funkcjonować w grupie;
– rozumienie językowych zasad społecznych oraz słownictwa nazywającego emocje; – rozpoznawnie i nazywanie nieznanych do tej pory emocji |
– początki zabawy tematycznej;
– powtarzanie sekwencji czynności. |
| Wiek w latach | Mowa | Spostrzeganie wzrokowe | Zachowanie społeczzne | Zabawa |
| 4 | – stałe bogacenie słownictwa,budowanie zdań rozwiniętych i złożonych;
– pojawienie się głosek dziąsłowych oprócz /r/; – częste używanie wyrazów nazywających cechy- wzrost liczby przymiotników i przysłówków; – spadek liczby neologizmów dziecięcych i błędów gramatycznych; – wiek pytań- lawinowo wzrastająca liczba pytań, pojawienie się pytania /dlaczego?/ – swobodne nazywanie relacji przestrzennych wyrażeniami przyimkowymi. |
-rozumienie poleceń werbalnych popartych gestem i pokazem;
– identyfikowanie obrazków tematycznych (przedstawiają osoby, zwierzęta oraz przedmioty); – identyfikowanie obrazków atematycznych (symboliczne, abstrakcyjne); |
– zdolność rozumienia i respektowania zasad społecznych obowiązujących w grupie;
– początki umiejętności współdziałania; – pojawienie się nowych emocji głównie wstydu, zakłopotania, dumy i zazdrości; – umiejetność uczestniczenia w zabawach tematycznych i grach z regułami ; – wzrost zdolności językowych, w tym umiejętności nazywania emocji swoich i innych; – początek zdolności do reakcji odroczonych i umiejętności kontrolowania swoich ekspresji. |
– zabawy tematyczne ( odgrywanie ról – intuicyjne rozumienie zdań, odgrywanie poszczególnych scen – rozumienie języka). |
| Wiek w latach | Mowa | Spostrzeganie wzrokowe | Zachowanie społeczzne | Zabawa |
| 5 | – dziecko realizuje większość dźwięków polszczyzny łącznie z nosówkami;
– wzrost zdolności narracji; – kształtowanie się wiedzy metajęzykowej; – znaczny wzrost kompetencji komunikacyjnej; – swobodne operowanie elementami słownikowymi i gramatycznymi systemu językowego. |
– rozumowanie przyczynowo-skutkowe;
– myślenie przez analogię; – kategoryzowanie. |
– wzrost znaczenia autorytetu osób innych niż rodzice;
– pełna zdolność do zabaw tematycznych; – silne poczucie tożsamości płciowej; – dalszy rozwój moralny. |
– zabawy z regułami ( ćwiczenie zasad posługiwania się językiem , rozumienie i tworzenie definicji, stosowanie się do norm społecznych). |
Opracowała mgr Anna Kucharska
neurologopeda
Specjaliści
Inne oferty w dziale Artykuły
